Etimologji për fjalën TOKA

Shkruan: Aleksander HASANAS

Toka- është planeti i tretë i sistemit diellor, mendohet të jetë rreth 4,55 Miliard vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta, mendohet gjithashtu se krijmi i tokës erdhi si rezultat i ngjarjeve që pasuan Big Bang-un. Sipas kësaj hipoteze, një yll i stërmadh, shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore. Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një grumbullim pluhuri e copash, të cilat duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e sistemit të tij.

“Toka” sipas mitologjisë së hershme në gjuhën e pellazgut të parë vjen nga emri i perëndeshës; Gæa-Gêia, ndërsa ang; Earth,  dhe latin; Terra – Simbolika astronomike e tokës përbëhet nga një kryq – plus i rrethuar, Unicode: ⊕ ose një variant tjetër vë kryqin mbi rrethin (ð)

Pra “Toka” është një pështjellim materiesh inerte të forta nga gjuha shqipe: “Lith-lidhje” (litosferë me një trashësi deri 200 km) e cila mbështillet prej atmosferës, nga sipërfaqja e oqeanike dhe kontinentale.

Ajo ndahet në disa shtresa deri në qëndrën e saj të brumtë [boshe?], por ajo që dua të permend këtu është shtresa e saj e parë ➺ m’biTë =Dhe, e cila në gjuhën shkencore quhet “Pedosfera” – pra kemi të bejmë përsëri me gjuhën shqipe mbshtjellsja e saj kryesisht e imët, e punueshme (çapi i tokës) quhet: “Dhe” m’biTë +sferë = Pedhosfera.

Vet simboli me i hershëm gjendur i gdhendur edhe, në mbishkrime të ndryshme i cili përfaqëson “Tokën” flet shumë, siç dihet ky simbol në fillimet e para të saja ka patur formën e një drejtkëndëshi me një vijë ndarëse në mes: ⌹ = Tokë, kuptimplote kjo edhe në shkronjën pellazge pasardhëse simboli i sipërpërmndur ‘Θ’ – unicodi; ⊕ = Tokë.

Tek në asnjë gjuhë tjetër e folur mbi këtë; Dhe-tok-tokë, nuk mundet të marë dhe të ketë këtë kuptim paralel me mitologjinë e hershme ku “Toka” quhet; Gëia- gjëja e Gjitha, (γη, gi) por edhe nga sdudimet shkencore duke patur parasysh se “Toka” u krijua nga, as/gjëja thjesht; pështjellim i grimcave të rënda, të cilat u grumbulluan rreth; pi – er’ – (sfer) në një trup  të vetëm lidhur fort grumbull➺ tok = Tokë

Fjalori i gjuhës shqipe thotë:

TOK ndajf.

1.Bashkë, grumbull a grup, të gjithë së bashku, të gjithë në një vend. Ecnin (rrinin) tok. U bënë tok. U mblodhën tok.
Së bashku, bashkë me mua a me një tjetër. Erdhëm tok. Isha tok me të.
* Së toku së bashku, bashkërisht.
Një shembull tjetër mjaftë i qartë  kemi fjalën Tokëz (⌹) (në gjuhën shqipe e cila vendoset në krye të rripit dhe shërben të lidhim trupin mesin robet  “tok” pas vetes – kjo është tokëza:

TOKËZ f.
Mbërthecke prej metali, prej briri, prej druri a prej ndonjë lënde tjetër,

e rrumbullakët a katrore, zakonisht me një gjuhëz në mes, (⌹Θ)  që qepet në fund të një rripi, të një brezi, në kapakun e një çante etj. dhe që shërben për t’a mbajtur atë të mbërthyer a të mbyllur. Tokëz ari (argjendi). Tokëza e rripit (e çantës). Mbërtheu (zbërtheu) tokëzën.

Akoma edhe me specifike vjen tjetra fjalë e gjuhës së vjetër shqipe fjala: Dhe = Tokë

E pra në gjuhën shqipe fjala “plus”(+) simbol ky tek numrat, numëroret në; A’rit miTë-Arithmetikë, ajo që tregon; ritje–zhvillim–mbledhje, ky simbol (+) pra në gjuhën shqipe quhet: “Dhe” (edhe) psh: 4+4 lexohet katër dhe katër, e njëjtë kjo me të njëjtën vlerë edhe në gjuhësi ajo vjen si, lidhëse;  -“dhe, edhe”.

DHE I lidh.

Përdoret për të lidhur dy gjymtyrë fjalie të një fare ose dy fjali të bashkërenditura këpujore a shtuese; e. Punëtorë dhefshatarë. Burra dhegra. Të rinj dhe të reja. Pleq dhe fëmijë
EDHE II lidh.

Përdoret për të lidhur dy gjymtyrë fjalie të një fare ose dy fjali të bashkërenditura këpujore a shtuese; e, edhe. Nxënësit edhe mësuesit. Punojmë edhe mësojmë. Lexoj edhe dëgjoj. Ia them edhe s’ia them. E bën edhe s’e bën.
Ky është; Dheu – Dhe, mble/dhje, lidhje, tok = “Tok-Toka”, pështjellim, grumbull; i/e thatë, “Ter” dhe jo “laga e lagët” por edhe e; errët –Terr ashtu si në «latinisht» – Terr = Tokë dhe e Tëra, e Gjitha – Gji (e zezë e errët) – greqisht; Γη, Gi = Tokë… njëjtë tek gjuha angleze ku shkruhet “earth” por shqiptohet; Eærth; eêrth; e errët, e t’errët e thatë, (terren) e tëra – ET.

Simboli i tokës ‘⊕’ mjaft qartë na jep shkronjën “T” mbi ‶⏊” mbi eT.

Qartësojmë; Një “set” është një e Tëra – (⊡⊙), ashtë një ⊕, T, pra kemi; A’T, ET, set, komplet ☒ dhe dy eT➺□□=TeT (tet a tet = kokë më kokë)

“Et” ka kuptimin e një “lidhjeje” materie apo abstrakte, ashtu si toka;⊕(AT) e një “gjëje” të çfardo lloji, themi: ke gjëkafshë, për të thënë, njëjtë: ke gjëkafshë për të ngrënë, apo ke gjësendi për të dhënë, etj si këto.

Këtu shumë mirë mundemi të gjejme edhe fjalën: “ET=J/et” një lidhje e Re një lindje e re; mbi T (⏊) ‘BiT’–Vita = Jetë.

Tek gjuha shqipe gjejme sërish; Vit = kjo një set i plotë; 12 muajësh, një rreth i plotë ky i Tokës rreth vetes dhe Diellit për ⁓365 ditë.

Kjo është toka një; AT, (zot) atdhe, dhe një; Et [lidhje (gjë)], kur ngjitemi në mal ne themi; u ngjita për Pi/Et, dhe e njejta kur zbresim; T/At-Pi/Et.

Pra “Et” në këte rast del qartë = Tok, Dhe; – greq. Έδαφος, édafos = terren; ang.= soil; latin.= solum.

“AT” kjo fjalë e lashtë shqipe mbi të cilën janë fjalëformuar gjithë emërtimet tek gjuhët europiane që do të thotë; bab’, baba – Patera, në shqip; At ose Et, kanë të njëjtën vlerë prej të cilave kuptojmë kryesisht fjalën: AT = Zot; sepse babai konsidrohej një “Zot” i pari prijësi i familjes së vet, e ndërsa gjyshi quhej; T’at-madh. Mbiemri në gjuhën «greke» quhet “Epitet” fjalë kjo që do të thotë emri; mbi të Et.

Së fundi shikoni numrin; “Dhjet” në të gjitha gjuhët IE, ajo do ju jap kuptimin; Διετ = duos Ø    Shqip: – Dhiet, Dhjetë.

Ø    Latin:  –  Decem.

Ø    Greek: – Déka.

Ø    Sllav.  – Deset.

Ø    Ang:   – Ten.

(⌹) = Dhe, tokë

Simboli tjetër unicod i tokës kemi pikërisht shenjën; (ð) simbol i pastwr ky i një mbështjellje mbledhjeje; (+), ð = dhe, edhe, lidhje-deri nw krijimin e plotë të saj = “Tok”, @ -ET- pra; në cilën gjuhë tjetër përveç shqipes fjala: “Tokë” ka kuptimin baraz; Tokë (bashkësi)?