Shënime të kronikave tepër të lashta, mbledhur në shekullin XIX, e datojnë themelimin e Dodonës në mijëvjeçarin e tretë p.e.s.Gjurmë paleolitike gjenden sot 15 km në verilindje të saj në fshatin Kastricë (muret rrethorë të të cilit kapin afro 300 m), kurse në jug zgjaten pranë Asprohalikos, Ajeo Jeorgos, Pantanasës, Korinopulos etj., pra përqark lumit Luros (Qarku i Prevezës)
Nga : Eneida Gjermeni
Gjetje të tilla i vërtetojnë edhe rezultatet e një ekspedite antropologjike franceze (1962) pranë qendrës Kirokitia të Qipros.
Këto të dhëna provojnë se që nga mijëvjeçari VI p.e.s., banorë të tipit fizik adriatik, brakikran, (sikurse banorët e Shqipërisë apo popullsia e sotme rrotull Dodonës), patën shtegtuar valë-valë nga viset anepërqark Dodonës, Bubushit etj.
Atje ku masivi i Ballkanit, i afrohet sa më shumë detit, d.m.th. te kufijtë Tesalomaqedonas deri në ishullin e Qipros.
Ky zbulim i një shkence ekzakte flet për një autoktoni shumë më të hershme të tipit antropologjik adriatik (brakikran) përreth kryeselisë së pellazgëve, Dodonës.Fama e Dodonës dhe e dushkut të saj kapërceu madje edhe kufijtë e kontinentit europian.
Sipas një gojëdhëne të lashtë shqiptare, nën dushkun më të madh në Dodonë u ndërtua varri i Zotit, i cili u bë vend haxhillëku i tërë botës.
Rreth dushkut dhe varrit të Zotit u ndërtua orakulli, të cilin e ruanin donetinët (fis molos).
Kurse Herodoti kallëzoi gojëdhënat që dëgjoi në Dodonë, mbi themelimin e hierores së Zotit pellazg:“Ky (pëllumbi) qëndroi në një dushk dhe me zë njeriu tha se aty i duhej ngritur një orakull Zeusit”.
Edhe pse kanë kaluar mijëvjeçarë nga dita kur më 435 Perandori i Lindjes Teodosi II, urdhëroi shuarjen e përhershme të Dodonës pellazge, si zjarrishte pagane dhe shndërrimin e saj në një nyje të krishterimit, kur fillimisht vandalët dhe më pas Totila (551) me barbarët ostrogotë, të pasuar nga bullgarët etj., e fshinë nga faqja e dheut Dodonën, kryeqendrën europiane të pellazgëve – popullit më të lashtë të kontinentit, frymëmarrja e saj ndihet edhe sot e kësaj dite, edhe pse nën lakun dhe gozhdimin e kryqëzuar nga shenjtorë të krishterimit të sotëm modern.
Pavarësisht se gjethet e dushkut kurorëzuan jo vetëm bijtë e Dodonës mëmë si Pirro burrin apo deri te fitimtarët e garave sportive dodonase, të cilët stoliseshin me një kurorë dushku, ato u përdorën si kurorë trimërie deri dhe te legjionet romake, Jul Cezari, Napoleoni madje dhe te Hitleri.
Është faktuar gjithashtu se sipas një mbishkrimi tepër të lashtë, Dodona me dushkun e saj ishin të shenjta dhe të paprekshme. Gojëdhëna të hershme flasin për dushkun e shenjtë, e cila ishte kaq e paprekshme, sa po ta prekje atëherë ditët do t’i kishe mbas kësaj të numëruara.
Sundimi absolut i pemës së dushkut, e cila jo pa arsye ishte quajtur e shenjtë dhe kurorëzuese e shumë fitoreve, nuk do të rrinte pa ngacmuar krishterimin, e ri e cila që të ngrinte kokë i duhej ta asgjësonte këtë pemë, duke kërkuar ta shkulë atë me rrënjë. Ndoshta kështu ajo do të humbte vetinë e saj të shenjtë dhe do ti shpëtoje hakmarrjes së saj.
Por fakti që bijtë e Dodonës mëmë i mbijetuan dhunës më mizore të kohërave dhe presionit tepër të madh për eliminim që u përdor forcërisht apo me taktika të fshehta që vazhdojnë deri në ditët tona, do të thotë se ana shpirtërore e tyre qëndron shumë herë më lart edhe se e vetë shenjtorëve diktatës të krishterimit të moderuar.
Por t’i shpëtosh pemës së shenjtë të dushkut nuk është e lehtë, edhe pse atë e shkulën me rrënjë, ajo përsëri vazhdon të jetojë thellë në zemrat e besimtarëve të Dodonës mëmë, ndaj dhe varrmihësit numër një të saj do të merrnin përgjigje nga orakulli i famshëm mbi fundin e ditëve që do t’u vinte në mijëvjeçarin e ri (2000).
Edhe pse dihet tashmë botërisht për shekullin e ri të rilindjes së madhe shpirtërore, ende stimulohet një frymëmarrje artificiale, e cila po merret hua nga bijtë e vërtetë të Dodonës pellazgjike.
Përpjekja për greqëzimin apo europianizimin e shqiptarëve, ose dhe vetë futjen e Shqipërisë në Europën e madhe, është një vazhdim i taktikave të ndjekura që në embrion për çrrënjosjen e selisë më të madhe shpirtërore me qendër në Dodnën Loke.
Kjo tendencë, e cila po çon drejt çrrënjosjes së vlerave të njeriut dhe shkatërrimit shpirtëror të saj, duke stimuluar paratë dhe vetëm paratë (dhe pikërisht mbi kurriz të njerëzve më të pambrojtur e më të pafajshëm), s’është gjë tjetër veçse një ëndërr e nisur qysh në kazmën e parë që u hodh mbi pemën e dushkut për ta shkulur atë përjetësisht.
Tezat e hedhura se vetëm në Europë mund të fuqizohet Shqipëria nga ana ekonomike, sociale, kulturore etj., është një justifikim për ta thithur atë drejt çrrënjosjes së saj.
Por le të kujtojmë se historiani më i lashtë Straboni me përmasa botërore, thoshte se Dodona dhe vende rreth saj ishin shumë pjellore dhe në të shumtën e rasteve merrej prodhim dy madje dhe tri herë në vit.
Në qoftë se kjo do të krahasohet me Dodonën e sotme, do të themi që jo vetëm është lënë në haresë qëllimisht, por kjo zonë është një nga zonat më të varfra të Greqisë së sotme.
Por shqiptarët e sotëm, pasardhësit e drejtpërsëdrejti të pellazgëve, dinë të komunikojnë me shpirtin e tyre fisnik që i ka rrënjët e thella në trashëgiminë e saj dodonase, ata jo vetëm nuk mundën të asimilohen falë presionit tepër të madh në këta mijëvjeçarë nga vetë romanocentrizmi i hershëm dhe ai i moderuar, egohelenocentrizmi dhe pabesia e europianocentrizmit, kjo vërteton edhe një herë më së miri ushqimin e thellë shpirtëror, që jo vetëm është gjenetik, por sa më shumë tkurret nën lakun e përbashkët të kontinentit të përqendruar, aq më tepër jep jetë.Kjo duket më se qartë në moshën e re të popullsisë së një vendi, të cilën gjithmonë s’janë druajtur ta quajnë të vogël për nga numri i banorëve brenda truallit të saj, kundrejt popullsisë gjigante të kontinentit të ri europian, e cila sa vjen e po shkon drejt binomit shterpëzim–plakje.
Mosha tepër e re e popullsisë shqiptare tregon për një frymëmarrje të shëndoshë shpirtërore, e cila është kaluar pa u vënë re jo vetëm nga studiues teolog të krishterimit të sotëm europianë, por edhe nga studiues socialë, aq më tepër kur flitet për një ekonomi tepër të dobët të këtij vendi, i cili pa ngurrim është quajtur i vogël për nga përmasat e saj gjeografike, ndonëse të cunguara padrejtësisht, por edhe nga ekonomia tepër e dobët, edhe pse ju dha “dora e sinqertë” këtij vendi, i cili prej shekujsh ndodhej në errësirë e robëri të plotë.
Dodona ishte, ka qenë dhe mbetet përjetësisht rrugëzgjidhja më e mirë për t’u mbijetuar kohërave dhe pushtimeve e dyndjeve të huaja, sepse vetë ajo lindi si nevojë dhe domosdoshmëri e mbijetesës së truallit më të lashtë amë, nën mbikëqyrjen e Dodonës Loke.
Që të mbijetonin, të parët tanë u mbështetën mbi tradita të shëndosha të trashëguara, të cilat i pleqësuan mjeshtërisht dhe nën thirrjen e nevojës për bashkim pa kushte, gjetën rrugëzgjidhje të guximshme, me bosht Dodonën e pamposhtme.
Ajo menjëherë u bë një qendër tepër e rëndësishme pellazge parahelenike, shumë më e vjetër se vetë gjuha, vetë perënditë apo dhe mitologjia e ashtuquajtur greke. Si e tillë ajo u njoh në krejt botën e lashtë dhe këtë realitet e kanë pranuar edhe vetë autorë më të moçëm helenë.
Jo pa qëllim ajo sot është lënë në haresë dhe nuk përmendet, sepse ekziston frika e lisit të shenjtë e të paprekshëm nga ata që e zhdukën nga faqja e dheut, por nuk arritën ta shuajnë përgjithmonë.
Orakulli i Dodonës, edhe pse u bë çmos të digjej përfundimisht nga ata që sot kanë marrë në dorë rolin e “bariut”, mbijetoi dhe nuk mundi të shuhet përfundimisht.
Gjurmë të saj mbërritën deri në ditët tona në një familje shqiptare.Isha në shkollën e mesme, kur një shoqja e bankës më flet për një orakull, që një çift tepër i moshuar (priftërinjsh) nga krahina e Janinës i kishin falur një libër tepër të trashë, xhaxhait të saj, që ishte emigrant në Janinë, menjëherë mbas rënies së komunizmit.
Ky libër quhej “Orakull”. Në ato vite nuk kisha asnjë lloj ideje se ç’ishte një orakull. Shoqja çdo ditë që vinte në shkollë më fliste për radhët e gjata pranë shtëpisë së saj nga banorët e lagjes “Çole”, ku dhe banonte.
Banorët e kësaj lagjeje vinin për t’u këshilluar me orakullin, duke i bërë asaj pyetje të ndryshme dhe duke marrë përgjigje.
Radhët tepër të gjata bënë që ky orakull të kopjohej në një kopje të dytë. Mua më dukeshin tepër të çuditshme deri të pabesueshme ato që dëgjoja, por sot që kam njohurinë e duhur mbi orakullin e Dodonës dhe famën e saj me një vërtetësi të plotë, mendoj se shoqja ime fliste për gjurmë të orakullit dodonas.
Sot mendoj se as shoqja e ime, por as edhe xhaxhai i saj që e kishte fituar atë kur kishte qenë emigrant në Greqi, nuk kishin njohuri mbi atë çka u ra në duar, ose e kundërta mund të dinin, por nuk e thoshin.
Mendoj se çifti tepër i moshuar (priftërinjsh) nga Janina, edhe pse kishin kaluar mijëravjeçarë nga koha e shuarjes së kësaj vatre mëmë, ata përsëri mundën të ruanin me fanatizëm orakullin si një amanet të stërlashtë, jo pa qëllim ajo ju besua një shqiptari emigrant që kishte vajtur pak kohë në vendin fqinj për të siguruar një copë bukë.
Presionet e shumta që ka ushtruar besimi ortodoks i krishterë, nuk kanë lejuar të flitej e jo më të ruheshin gjurmë nga Dodona loke.
Por edhe pse Dodonën e fshinë nga faqja e dheut, frymëmarrjen nuk mundën t’ia marrin kurrë. Orakulli i saj la gjurmët e veta edhe në jug të Shqipërisë, pikërisht në vitet e demokracisë së sotme, kur ende krishterimi ushtron dhunë e presion ndaj kujtdo që ngre kokë kundër tij, e jo më ndaj orakullit të Dodonës, i cili është armiku numër një i saj.
Tashmë nuk e di se ç’bëhet me këtë orakull, pasi kanë kaluar vite dhe shoqja ime sot ndodhet si emigrante në Itali, por ajo që mua më ka ngelur në kujtesë ishte vërtetësia e përgjigjeve të orakullit dhe radhët e gjata të banorëve të asaj lagjeje, sipas të thënave të shoqes sime të bankës.
Patjetër që kjo familje nuk mund ta ketë pasur idenë e rëndësisë tepër të madhe të dokumentit që i ra në dorë, siç nuk e kisha edhe unë kur shoqja më fliste gati përditë në shkollë për të.Shpresoj që një ditë të kem marrë një informacion të mirë, pasi jo rastësisht ky orakull ra në duart e një familje në jug të Shqipërisë.
Kjo vërteton edhe njëherë lidhjen e ngushtë të Dodonës me bijtë e saj shqiptarë dhe aspak helenë, të cilët kanë qenë varrmihësit e saj në shekuj.Por lidhjet e Dodonës me vendin tonë duken fare qartë, boll të bësh një vizitë në Muzeun Kombëtar të Athinës. Atje patjetër do të gjesh gjurmë të ngjashme të qeramikave të gjetura në truallin e Dodonës me ato shqiptare.
Por jo vetëm mënyra figurative e artizanale e ndërtimit të tyre, por gjurmë të lidhjes me popullin shqiptar duken edhe në formën e shkruar, ku mbi këtë të fundit është bërë një propagandë e madhe duke vazhduar të trumbetohet deri në ditët tona se gjuha shqipe nuk ka qenë e shkruar.
Sot në Muzeun Kombëtar të Athinës gjendet një mbishkrim me numër # 803, ku një banor i qytetit Zakynth, themeluar në ishullin me të njëjtin emër prej të birit të Dardanit, pellazg, Zakynthit, ku ky banor i blaton Hyut të Dodonës së Madhe një pllakëz bronzi me një kushtim të gdhendur, e cila vlerësohet nga shkenca epigrafie si e shekullit IV p.e.s.
Në të shkruhet:Hyu i Dodonës së madh, po ta dërgojë këtë dhuratë nga ana ime, unë Agathoni i Ekefylit dhe familja ime, proksenë të molosëve dhe bashkëluftëtarë të tyre gjatë tridhjetë brezash, qysh nga Kasandra Trojane, në zakynthas brez pas brezi.
Ajo që unë vura re në shikimin e mësipërm, është dukshëm termi me të cilën fillon blatimi: Hyu i Dodonës së Madhe, fjala madhe duket qartë si në shqipen e sotme, por që lexohet medhe, po ashtu edhe fjalë hyu, e cila shkruhet iey dhe lexohet hyu, duke u shpjeguar vetëm bazuar mbi gjuhën e sotme shqipe.
Kjo është kaluar pa u vënë re, si nga studiuesit e shkencës epigrafie, por edhe nga studiues të pasionuar të shkencës shqiptare, siç ishte profesor Dhimitër Pilika, i cili mundi ta përkthente fjalinë e parë të blatimit: O Zeus i plotfuqishëm i Dodonës, kurse në greqishten e sotme në Muzeun Kombëtar të Athinës, gjendet e përkthyer thjesht me termin Zot i Dodonës, ndërkohë që edhe një shqiptar i pasionuar i mirëfilltë vë re fare qartë se në vend të fjalës Zot, dallohet qartë fjala iey, që në shqipen e sotme bën hy (nga rrënja hy ka dalë dhe diey, në latinisht, frëngjisht dhe gjuhët e tjera latine, me të cilën kuptohet fjala Zot) dhe në vend të fjalës i plotfuqishëm është shkruar fjala medhe, që në shqipen e sotme bën i madh.
Të njëjtin cilësim bën edhe Homeri, i cili pellazgët i quan “hyjnorë” dhe Zotin e cilëson si “Hyu i madh i Dodonës pellazge”.
Mbishkrimi i mësipërm vërteton më së miri lidhjen e ngushtë të Dodonës Loke me bijtë e saj shqiptarë dhe aspak grekë apo helenë dhe sipas komentit të dorëshkrimit vizitori nga Zakynthos na dokumenton se ky vizitor së bashku me familjen e tij, që kanë qenë të një besëlidhje me molosët dhe bashkëluftëtarë brez pas brezi prej 30 brezash që nga Kasandra e Trojës (këtu vërtetohet edhe origjina pellazgo-shqiptare e familjes së parë mbretërore të Prijamit).
Edhe njëherë del në dukje rëndësia tepër e madhe e ruajtjes së trashëgimisë gjeonologjike, dukuri kjo vetëm e popullit më të lashtë të këtij kontinenti, si një detyrë apo amanet që ka lidhje me vetë thelbin e qenies së tyre si parësorë të këtij trualli tepër të lashtë të kontinentit europian.Kjo jo vetëm është lënë në heshtje nga studiues dhe akademikë të rangut europianë, por edhe është anashkaluar qëllimisht deri në heshtje të plotë.
Tashmë dihet fare qartë se pa Dodonë ishte më e lehtë për të dëbuar nga trojet e veta banorët autoktonë dhe për t’u ngulur aty dyndës të huaj, duke ditur fare qartë rolin e saj mbrojtës.
Dodonës së shenjtë do t’i duhej të marrë përsipër rolin e vet mbrojtës të bijve të saj nga dëbimet e dhunshme që janë ushtruar nga armiqtë e saj, siç ishte Sparta aristokrate apo dyndjet e huaja për të zaptuar troje.
Sipas një tjetër mbishkrimi i gjetur në Dodonë, faktohet se shumë pellazgë periferikë të dëbuar prej helenëve nga vatrat stërgjyshore, si duket më fort prej ishujve të Egjeut, Kretës, Peloponezit, Atikës, Helespondit, Azisë së Vogël, strehoheshin përkohësisht në Dodonë para se të detyroheshin të shtegtonin drejt Satornisë (Italisë së asohershme).
Janë pikërisht këta refugjatë pellazgë që do të quheshin aty etruske, sipas vendit ku u vendosën (Etruria).Ja dhe mbishkrimi dodonas i shpëtuar: “Pjesa më e madhe e tyre (pellazgëve), duke kaluar Mesdheun shkoi te të afërmit që banonin në Dodonë, kundër të cilëve askush nuk mendonte të bënte luftë, se ishin të shenjtë”.
Sot me qindra e mijëra arbër jetojnë në zemër të Athinës së sotme prej rreth 14 shekujsh pandërprerë, të cilët ruajnë me fanatizëm gjuhën që u kanë lënë trashëgim të parët, edhe pse ndodhen nën trysni të pandërprerë të fesë ortodokse apo censurës së sotme, duke filluar që nga mediat e shkruara deri tek ato vizive, të cilat kanë përqendruar gjithë fuqinë dhe përhapjen e helenizmit duke e paraqitur atë si djepi i qytetërimit botëror, pikërisht në një kohë kur pjesa më e madhe e kësaj popullsie e ashtuquajtur helene, përbëhet nga arvanitas, të cilët jo vetëm nuk e humbën gjuhën me gjithë presionin e madh, por ruajnë edhe sot mbas shumë shekujsh me mjeshtëri, kulturën e folklorin e tyre të lashtë, me të cilën sot krenohen helenët.
Në një pyetje që unë i bëra kryetarit të Shoqatës së Arvanitasve, z. Jorgo Geru, para pak kohësh, se kur kanë ardhur arvanitasit në Greqi, ai m’u përgjigj shkurt, prerë dhe qartë:-
Ne këtu ishim, gjithmonë.Edhe pse në fillim ishte e vështirë për ta kuptuar, pasi mediat e sotme po punojnë për një shtrembërim të realitetit drejt helinocentrizmit të shfrenuar, e cila ka kaluar caqet e veta, duke u shtrirë edhe në ato pak troje që i kanë mbetur Shqipërisë së sotme me të njëjtën djallëzi që ka ushtruar qysh në hapat e saj të parë, por sot nën shkopin magjik të babait shpirtëror ortodoks dënon këdo që ngre kokë kundër tij deri në marrjen e jetës.
Rasti më i fundit ishte ajo me z. Aristidh Kola, i cili para se të ndërronte jetë shprehu me gojën e vet, duke vënë gishtin mbi ekzekutuesit.
Sot e kuptoj fare qartë se fakti që këta arvanitas, edhe pse kaluan shekuj, nuk mundën të helenizohen edhe nën dhunën dhe presionet e vazhdueshme, duke vërtetuar pa asnjë lloj dyshimi vijueshmërinë pellazgo-iliro–shqiptare (arbëreshe, arvanitase) në trojet e tyre të stërlashta, edhe pse të pushtuar nga dyndës të huaj.
Pikërisht kësaj dhune i duhet si kundërpërgjigje, rimëkëmbja e Dodonës Loke, vetëm së cilës i takon roli shpirtëror në mbrojtje të bijve të saj të tkurrur nga dhuna dhe presionet e vazhdueshme të rritjes së orekseve të helenocentrizmit, romanocentrizmit dhe europianocentrizmit të sotëm, të cilët lindën dhe u rritën mbi shfarosjen nga faqja e dheut e qendrës më të madhe shpirtërore europiane.
Por dokumentet që vërtetojnë për vijueshmërinë, pellazgjo-iliro-shqiptare (Arbëri) nuk mungojnë të gjenden edhe në zona e krahina të vendit tonë.
Kështu, nga një dokument shitblerje që daton në vitin 1920, dhe ruhet nga një banor i krahinës së Rrëzomës në rrethin e Sarandës (të cilën e kamë përmendur dhe në librin tim të parë me titull “PARËSIA”, botim i vitit 2007) vihet re dukshëm vula në të cilën shkruhet: “Pleqësia e fshatit Kullosaj”, dhe në qendër të saj vihet re një shqiponjë, e cila është e njëjtë me stemat e Aleksandrit të Madh dhe të Pirros së Madh që janë gjetur në Dodonë në vitin 1875.
Ky dokument i ruajtur me mjeshtëri nga një banor i këtij fshati tregon më së miri ruajtjen e rendit kronologjik që në kohët më të lashta dhe deri në ditët tona, duke ndjekur gjurmët e gjakut dhe duke e ruajtur atë të paprekur.
Vetëm emërtimi i këtij fshati me emrin Kullosaj tregon për origjinën e hershme autoktone të saj, duke u lidhur me natyrën e banorëve, të cilët ishin blegtorë dhe merreshin me kullotjen e blegtorisë.
Sot qarqet e huaja shoviniste greke kanë larguar emërtimin autokton të këtij fshati, duke i vënë një tjetër emërtim Senic, larg çdo gjurme me zanafillën e këtij fshati duke dashur t’i ndërpresë lidhjet e saj të hershme me Dodonën shpirtërore.
Sot trumbetohet me të madhe se ky fshat, i cili ka prapashtesën ic, është një fshat grek, duke u larguar nge e vërteta dhe lidhjet rrënjësore që ka pasur jo vetëm me Dodonën Loke, por edhe me fatosat e saj legjendarë, Aleksandër dhe Pirron e Madh.
Madje nuk kanë munguar edhe të ashtuquajturit shkrimtarë, historianë me origjinë nga i ashtuquajtur “Epiri grek” , që na e kanë paraqitur këtë fshat si një fshat helen.
Është sa qesharake aq edhe e dhimbshme, kur një shtet evropian, siç është Heladha e sotme, të pranojë falsifikime të tilla trashanike e ndihmuar nga “babai shpirtëror” ortodoks, që ka marrë rolin e “bariut mbrojtës” jo vetëm për këtë fshat, por dhe për shumë të tjerë.
Por çdo t’i thoshin sot Pindarit apo Demostenit grek, Heladha e sotme, kur këta kanë trumbetuar me të madhe lidhjet e ngushta jo vetëm shpirtërore, por edhe politike të Dodonës me qytete e treva të tëra të arealit të qëmoçëm pellazg, si: Itaka, Leukada, Kerkyra, Amantia, Olympa, (Mavrova), Nikaia (Klosi i Mallakastrës), Bylysi, Apolonia, Dyrrahu, Lisi, Skodra, Damastioni, Dardania, Paionia, Maqedonia, Trakia, Helesponti, ishujt e Egjeut kryesisht Eubea, Aigina, Tesalia, Etolia, Akarnania, Japygia, Oinotria, Etruria etj., madje edhe qendra helene apo heleno-pellazge, që e çmonin autoritetin e saj, si Athina, Elida, Korinti etj.
Sot është një detyrë e historianëve shqiptarë të nxjerrin në dritë lidhjet e hershme autoktone të krahinave tona të virgjëra me kryeselinë shpirtërore të Dodonës larg çdo ndikimi politik, e cila asnjëherë nuk ka qenë pro rilindjes shpirtërore dodonase.Dodonën e kanë ndarë nga Heladha me qindra kilometra.
Ndikimi grek aty deri në shekullin XIX ka qenë tepër i zbehtë, sidomos po të merret parasysh se më 400 p.e.s. krejt Athina mezi numëronte 22 000 banorë, kurse më 313 p.e.s. vetëm 21 000 frymë.
Analogjikisht mund të llogaritet edhe popullsia e Korintit, Elidës, Spartës etj.Sikur gjithë këta helenë bashkë t’u ishin derdhur bjeshkëve të Epirit për ta helenizuar djepin e pellazgëve, këtë objektiv nuk do ta kishin arritur kurrë.
Pra, edhe pse faktet flasin hapur, sot rrugët e Greqisë janë mbushur me afishe se Maqedonia është greke dhe të gjitha mediat e shkruara e vizive trumbetojnë me të madhe lidhjen e Heladhës me fatosin legjendar Aleksandrin e Madh.
Të mbyllësh sytë përpara një të vërtete, apo më keq akoma të duash diçka që nuk të përket duket hapur se është vijueshmëri e politikës së nisur që në embrion për të bërë të tyren atë që nuk i takon.
Kjo vërteton edhe një herë se helenët asnjëherë nuk kanë qenë rrënjës, por dyndës të ardhur, të cilët nuk ngurruan të ushtrojnë dhunë ndaj pellazgëve autoktonë, ku ky fenomen dhunues është ruajtur dhe trashëguar deri në ditët tona.
E vërteta është me një vend që janë trashëgimtarë të drejtpërsëdrejti të pellazgëve dhe këtë nuk mund ta mohojë as zhurma e shthurur e burive helene, por as edhe qëndrimi asnjanës i Europës plakë, e cila ka marrë përsipër rolin e birësimit të bijve të Dodonës mëmë.Është mëma ajo që mbledh fëmijët e vet.
Shpresa se Aeropagu shkencor ndërkombëtar do të mund të ndriçonte mbi lidhjen më të hershme shpirtërore, ndoshta do të zgjidhte dhe kontradiktën përfundimtare Dodonë – Heladhë kapriçioze dhe e dhunshme, e cila jo pa qëllim ka lënë të mjeruar krahina të tëra rreth e rrotull djepit dodonas, kur dikur ajo njihej si një zonë me pjellori tepër të lartë dhe ku merreshin prodhime dy e madje dhe tri herë në vit.
******
Hallkat vertebrale të familjes parësore të kontinentit europian (të pellazgëve), edhe pse u shkëputën dhe u copëtuan me forcë nga era e re e krishterimit që do të frynte në këto anë, të cilët u përpoqën në një besëlidhje të re larg gjurmëve të gjakut, që deri në atë kohë ishte ruajtur me një mjeshtëri të përkryer, do të çonin në një vëllazërim të ri (vëlla në Krisht), e cila do ta quaja me plot gojën si të fryjë sot era e re e shenjtores Terezë dhe të bëhen motra në emër të saj, boll të ecësh në gjurmët që eci edhe ajo.
Kjo jo vetëm çon në një prirje uniformale të sjelljeve të njeriut, por ajo largon çdo gjurmë të së vërtetës historike nën qeverisjen e atij që ka marrë përsipër të ketë në dorë timonin drejtues të kësaj historie.
Shekulli i ri, i cili nisi me shënjestër krishterimin e hershëm, tregon pashmangësinë sipas gojëdhënave të lashta shqiptare, që ai i cili godet mbi pemën e shenjtë dodonase të dushkut do t’i ketë ditët e numëruara.
******
Para pak ditësh, një grua e moçme athinase më pyet:- Me se merresh?– Shkruaj, iu përgjigja.- Përse shkruan?- Shkruaj për Zotin pellazg, i them.
– Shkruaj, më thotë se për të nuk shkruan njeri.Më bëri përshtypje kjo përgjigje e kësaj gruaje të moçme athinase, ndaj dhe nuk ngurrova ta pyesë se nga ishte dhe ajo më thotë se kishte lindur në Athinë.
Menjëherë mendova se mund të kishte lidhje gjaku me banorët e hershëm pellazgë që kanë populluar Athinën që nga kohët që nuk mbahen mend (duke dëgjuar që disa fjalë të saj ishin të ngjashme me shqipen e sotme).
******
Duke përfunduar po citoj disa rreshta nga mendimi gjenial i profesor Dhimitër Pilikës, marrë nga libri i tij i fundit “Pellazgët, origjina jonë e mohuar” (fq. 340).“Qytetërimi helen përbën pa dyshim një nga qytetërimet më të shkëlqyera që njihen.
Por ky qytetërim nuk lindi nga hiçi apo nga zhvillimi i vetvetes. Sipas dëshmive të shumta historike, ai lindi dhe u zhvillua si i tillë, sepse u ushqye fuqimisht dhe në mënyrë të gjithanshme prej një qytetërimi paraardhës, ndoshta edhe më të shkëlqyer, por fatkeqësisht pak i njohur, i lënë qëllimisht në harresë, qytetërimi pellazg”.Dhe më poshtë do të vazhdojë:“Mitologjia pellazge është krejt e pambledhur dhe e pastudiuar deri tani.
Te gjiri i popullit tonë flenë thesare të vërteta, që presin të futen sa më parë në qarkullimin shkencor.Por kohët moderne, indiferente (për të mos thënë asgjësuese) ndaj kujtesës gjenetike të kombeve të vegjël, thesaret e këtij lloji i asgjësojnë shumë më shpejt se sa deri më tani, ndaj duhet nxituar…
Ashtu sikurse helenocentrizmi, romanocentrizmi dhe europianocentrizmi i dikurshëm, globalizmi kulturor i sotëm është armiku më i madh i kulturave të popujve të vegjël dhe sidomos i trashëgimisë së tyre etnike, aq më tepër i asaj që dergjet ende nën tokë dhe kësisoj nuk përmban ende ndonjë domethënie, qoftë edhe komerciale, e cila do ta ruante gjithsesi diku…”.Kultura materiale dhe shpirtërore (Dodona) pellazge, më e hershmja në Ballkan, dëshmohet krejt e ndryshme nga ajo helene, e cila huajti prej saj sa mundi.